G.Th. Delemarre
Vughterstraat 271-269 : De Bijenkorf
huisnaam: De Bijekorf
bouwtijd: omstreeks 1500
gevel: achttiende-eeuwse klokgevel
restauratie: 1993
beschermd: rijksmonument
Hagemans
Bijekorf
door Wim Hagemans|
Tijdens het beleg van 1629 door Frederik Hendrik schoten Staatse troepen een groot deel van het zuidelijkste stukje Bossche binnenstad in puin. Slechts enkele huizen stonden na de verloren strijd nog overeind.
Zoals de Bijekorf, Vughterstraat 269-271, dat nu nog een van de middeleeuwse huizen is in dit deel van de binnenstad. De Bijekorf ligt helemaal aan het einde van de Vughterstraat, de vroegere Vughterdijk, tegen de rand van de binnenstad. Eigenlijk verwacht je hier geen huis meer van zo'n respectabele ouderdom. Het pand is gebouwd rond 1500, en staat met zijn achttiende-eeuwse voorgevel nog fier overeind. Roland van Loon (1970) kocht het begin 2000, nadat het in 1993 zorgvuldig was opgeknapt. Hij woont er nu met zijn vriendin Nicole Derks. "Ik heb lang naar een pand in de Bossche binnenstad gezocht. Nadat ik er acht had gezien, kwam ik dit tegen. Een dag later had ik het gekocht. Er zit niet één rechte muur in. Zo'n oud huis heeft sfeer. Je voelt gewoon die 500 jaar geschiedenis. Dat is heerlijk!" Roland van Loon prijst zich gelukkig dat de vorige eigenaars het huis vanaf 1993 zo zorgvuldig hebben gerestaureerd, en dat het door de architect en door gemeentelijke bouwhistorici uitvoerig is gedocumenteerd. "Dat maakt het wonen hier nog leuker." Het pand bestaat uit een voor- en een achterhuis. De datering wordt onder andere afgeleid van de laat-gotische sleutelstukken met peerprofiel, die nog aan enkele balken zitten. De mooiste moerbalk is die in de benedenkamer van het achterhuis, nu de keuken. Aan één zijde getuigt een uitsparing in de balk van de vroegere aanwezigheid van een korbeel. De balk zelf is daar helemaal kromgetrokken, alsof het uiteinde een kwartslag om zijn as is gedraaid. "Door het vocht en verzakking", vermoedt Van Loon. Muren zijn hol of bol, en voorzien van muurankers. De wit gestucte zijmuren tonen bovendien oneffenheden in het metselwerk die Van Loon per se in het zicht wil houden. En de vloeren, met name boven, liggen geen van alle waterpas. De bewoners malen er niet om. "Een ander zou misschien vragen: wat moet je toch met die ouwe rotzooi? Maar ik vind dat juist mooi." Wat Van Loon zelf nog aan het huis heeft toegevoegd, is een uiterst moderne keuken. "Ik heb daar lang over zitten twijfelen. Maar de combinatie tussen een antiek huis en moderne inrichting vind ik erg mooi, het contrast trekt me wel aan. Het hoeft niet allemaal oud te zijn. Dat geldt ook voor meubels en voor wat je aan de muur hangt." Het aanrechtblok van de keuken staat tegen de muur tussen voor- en achterhuis. Oorspronkelijk was dit de brandmuur, met aan weerskanten stookplaatsen. De muur is echter bij een van de latere verbouwingen van het pand vernieuwd. FolieMogelijk tot in de achttiende eeuw heeft het huis een houten voorgevel gehad. De huidige stenen klokgevel moest bij de restauratie in 1993 in zijn constructie flink worden verstevigd. Nu trekt hij volop de aandacht van passanten. "Bijna iedereen die voorbij komt, kijkt naar de gevel. We hebben de onderste ramen gedeeltelijk beplakt met lichtdoorlatende folie, tegen de ergste inkijk. Soms blijven mensen staan en proberen ze toch binnen te kijken. Tot ze ons zien zitten, natuurlijk." In de winkelpui naast de voordeur zit nog de toegangsdeur tot de vroegere viswinkel, nu de huiskamer. Van binnenuit kijk je echter tegen een borstwering met venster aan. Omdat vroeger sprake was van twee woningen, heeft het huis nu nog twee nummers, 269 en 271.Het huis is in de loop der eeuwen behoorlijk aangepast, het zit vol niveau-verschillen en is op een aantal plaatsen duidelijk gebouwd voor mensen van middeleeuwse lengte. Roland van Loon moet met zijn 1,97 meter op sommige plaatsen bukken om zijn hoofd niet te stoten. "Ik heb eerst in diverse andere huizen gewoond. Toch is dit het eerste waarvan ik zeg: hier heb ik het helemaal gevonden, dit is mijn huis. Het is ook niet zo lomp groot, een beetje te behappen." LichtinvalVan Loon is blij met het ongeveer 3,50 meter hoge plafond in de woonkamer. "Dat zullen ze vroeger natuurlijk gedaan hebben om meer lichtinval te krijgen. Maar die hoogte geeft mij een weidser gevoel. Het huis wordt er veel ruimtelijker door." Eenzelfde hoge ruimte, de slaapkamer, is op de zolderverdieping van het voorhuis, waarvan de kap in 1993 is vernieuwd. In het achterhuis, dat in 1924 een nieuwe kap kreeg, zijn drie kleinere kamers.De toegang tot de middeleeuwse kelder met tongewelf bevindt zich in de huiskamer. Een smeedijzeren hekwerk schermt het keldergat af. De kelder, met sporen van een nog ouder, vijftiende-eeuws huis, is bij de restauratie iets uitgediept. Van Loon heeft er een hardhouten wijnrek voor laten maken, dat zich aan de bovenzijde vormt naar het ronde tongewelf en ondanks de vochtige omgeving generaties mee moet kunnen. "We houden hier wel eens een wijnproeverij. Dat hoort bij zo'n huis." In de Middeleeuwen bevond zich in het voorhuis beneden nog een insteekverdieping, vermoedelijk een behaaglijke ruimte, zo tegen de brandmuur aan. Deze insteek is verdwenen, net als de steile spiltrap. Van Loon: "Maar je gaat je in zo'n oud huis toch een voorstelling maken van hoe mensen hier vroeger op die insteekverdieping hebben gezeten. Niet één ander huis is hetzelfde als dit. Dat heeft wel iets, vind ik." | 149 |
Bossche Pracht 6 (2003) 269-271
Mosmans
Vuchterstraat - Vuchterdijk
Pennings
| 55 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Rijksmonument
Vughterstraat 269
|
De Bijenkorf. Huis met ingezwenkte halsgevel met op de hoeken toegespitste rollaag. Gedicht rond topvenster. Eind 17e eeuw. Gerestaureerd. |
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004Artikelen
| 1989 |
RedactieVughterstraat 269-271Bouwhistorie 's-Hertogenbosch. Jaarverslag '89 (1989) 25 |
|
| 2003 |
Wim HagemansDe Bijenkorf - Vughterstraat 269-271Bossche Pracht 6 (2003) 148-149 |
Adresboeken
Vughterstraat 271
Vughterdijk I 48 (????)
Vughterdijk 135 (1909)
| 1910 | J.M. Pennings (barbier) |
| 1928 | P.A. Peperkamp |
| 1943 | L. Kramer (vischhandelaar) |
Vughterstraat 271 (1947)
Vughterstraat 269
Vughterdijk I 48a (1908)
Vughterdijk 133 (1909)
| 1928 | J. van den Bosch |
| 1943 | M.T. van de Baak (sigarenmaker) - P.A.M. François (reiziger) |
Vughterstraat 269 (1947)
Literatuur en bronnenpublicaties
Hans Boselie en Peter-Jan van der Heijden, Bossche monumenten in beeld (1975) 95, 99
Charles de Mooij en Aart Vos, 's-Hertogenbosch binnenskamers (1999) 9
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |